سکته ی مغزی یک اورژانس پزشکی است وعامل اصلی مرگ ومیر درآمریکا محسوب می شود سکته ی مغزی زمانی اتفاق می افتد که یک رگ خونی در مغز پاره شده یا در اکثر اوقات مسدود شود. بدون درمان فوری این عارضه ، سلولهای مغز بسرعت از بین می روند و نتیجه ی آن ناتوانی های شدید یا مرگ خواهد بود. اگر یکی از وابستگان شما علایم سکته را دارد بدون فوت وقت او را به مراکز درمانی برای مراقبت های پزشکی منتقل کنید.
علایم سکته مغزی عبارتند از :
• بی حسی ناگهانی یا ضعف بدن بخصوص دریک سمت از بدن
• تغییرات ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم یا مشکل در بلع غذا
• درد در ناحیه ی سر بصورت ناگهانی و بدون هیچگونه علت شناخته شده ای
• مشکل سرگیجه ی ناگهانی، مشکل در راه رفتن یا حفظ تعادل
• گیجی ناگهانی، مشکل درصحبت کردن یا درک صحبت دیگران
درصورت مشاهده ی هر یک از این علایم بلافاصله با اورژانس 155 تماس بگیرید و درخواست کمک نمایید.
آزمایش F.A.S.T کمک می کند تا علایم نقطه ای را شناسایی کنید. حروف FAST به ترتیب به معنای:
Face: از فرد بخواهید لبخند بزند، آیا یک طرف لب او بسمت پایین می افتد و بدون حرکت است؟
Arms: از او بخواهید دستان خود را بالا ببرید، آیا یکی ازدستان خود را نمی تواند بالا بیاورد؟
Speech: آیا فرد می تواند یک جمله ی ساده را که شما می گویید تکرار کند؟ آیا دچار مشکل یا لکنت زبان می شود؟
Time: زمان بسیار مهم است. درصورت مشاهده ی هر یک از علایم نقطه ای گفته شده بی درنگ به اورژانس تماس بگیرید.
هر یک ثانیه برای درمان سکته حیاتی است. هنگامیکه سلولهای مغز بدون اکسیژن می مانند، در مدت چند دقیقه مرگ آنها فرا می رسد. داروهای برطرف کننده ی لخته ی خون می تواند تخریب مغزی را کاهش دهد اما این داروها باید در طی 3 ساعت از شروع اولین علایم سکته به بیمار داده شوند. اگر بافت مغزی از بین برود آن بخش ازبدن که تحت کنترل آن ناحیه از مغز است از فعالیت می افتد به همین علت سکته اصلی ترین علت ناتوانی درازمدت است.
هنگامیکه شخصی باعلایم سکته به بخش اورژانس می رسد، اولین قدم تعیین نوع سکته است. دو نوع اصلی سکته وجود دارد که راه درمان آنها با هم یکسان نیست. یک سی تی اسکن می تواند به پزشکان برای تعیین اینکه علایم مربوط به مسدود شدن رگ خونی یا خونریزی ر گ است کمک کند. آزمایشات اضافه ی دیگری معمولاً برای یافتن محل قرار گرفتن لخته ی خون یا محل خونریزی درمغز بروی فرد انجام می شود.
شایع ترین نوع سکته به نام سکته ی ایسکمیک معروف است و تقریباً از هر ده سکته 9 مورد آن دراین تقسیم بندی قرار می گیرند. علت بروز این نوع سکته وجود یک لخته ی خون است که مسیر یک رگ خونی در داخل مغز را مسدود می کند. این لخته ممکن است درهمان نقطه ازمغز تشکیل شده یا از سایر نقاط بدن به این نقطه رسیده باشد.
سکته ی هموراژیک کمتر از سکته ی ایسکمیک شایع است اما بسیار کشنده تر است. این نوع سکته هنگامی اتفاق میافتد که یک رگ خونی ضعیف درمغز پاره شود . نتیجه ی آن خونریزی درون مغز است که توقف آن می تواند سخت باشد.
حمله ی ایسکمی گذرا که معمولاً به مینی سکته معروف است بیشتر شباهت به یک هشدار دارد. جریان خون بطور موقت دربخشی از مغز دچار اختلال می شود و علایمی شبیه به یک سکته واقعی رابه نمایش می گذارد. هنگامیکه جریان خون مجدداً برقرار شد علایم ناپدید می شوند. یک سکته ی TIA در حقیقت یک علامت هشدار دهنده برای سکته ی کامل است که بزودی اتفاق خواهد افتاد. اگر فکر می کنید دچار یک TIA شده اید حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. درمانهایی برای کاهش خطر سکته وجود دارد که تجویز آن توسط نظر پزشک درمورد شما انجام خواهد شد.
یک علت شایع سکته آترواسکلروز یا سخت شدن سرخرگها است. پلاکهای ساخته شده از چربی ، کلسترول ، کلسیم و سایر مواد در سرخرگها ته نشین شده وفضای کمی برای عبور جریان خون باقی می گذارند. لخته ی خون ممکن است دراین فضای باریک گیر کرده و سبب بروز سکته ی ایسکمیک شود. آترواسکلروز تشکیل لخته ی خون را تسهیل می کند. سکته هموراژیک معمولاً به دلیل فشارخون بالا وکنترل نشده بروز می کند فشارخون بالا سبب پاره شدن سرخرگهای ضعیف شده و بروز سکته ی هموراژیک می شود
بیماریهای مزمن خاصی سبب افزایش خطر سکته می شوند که شامل موارد زیر هستند:
•فشارخون بالا
•کلسترول بالا
•دیابت
•چاقی
بهترین راه برای کاهش خطر سکته ی کنترل و درمان موارد بالا است.
برخی رفتارها وعادات نیز می توانند سبب افزایش خطر سکته شوند که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•سیگار کشیدن
•کم تحرکی وعدم انجام ورزش به میزان کافی
•استفاده از مشروبات الکلی
یک رژیم غذایی نامتناسب وکم ارزش می تواند خطر سکته را به چند دلیل افزایش دهد. خوردن مقادیر زیادی چربی و کلسترول می تواند سبب تشکیل پلاکهایی درسرخرگها و باریک شدن آنها شود. مصرف مقادیر زیادی نمک می تواند موجب افزایش فشارخون گردد. از سوی دیگر مصرف مقادیر زیادی غذا و دریافت کالری زیاد منجر به چاقی می شود . رژیم غذایی حاوی میوه جات، سبزیجات، غلات کامل وماهی می تواند به کاهش خطر سکته کمک کند.
برخی از فاکتورهای خطر بروز سکته خارج از کنترل شما هستند برای مثال پیر شدن یا داشتن سابقه ی فامیلی سکته از جمله ی این فاکتورها هستند . جنسیت نیز نقش مهمی درمیزان بروز سکته دارد. سکته در مردان بیش از زنان بوقوع می پیوندد . اگر چه مرگ ومیر به دلیل سکته در زنان بیش از مردان است. نهایتاً نژاد یک فاکتور خطر بسیار مهم برای سکته محسوب می شود. آمریکائیان آفریقایی تبار، آمریکائیان بومی وبومیان آلاسکا بیشتر ازسایر نژادها و قبایل درمعرض خطر سکته قرار دارند.
برای یک سکته ی ایسکمیک ، درمان فوری تمرکز بر دادن داروهایی است که جریان خون را مجدداً برقرار می کنند. داروهای برطرف کننده ی لخته درحل شدن لخته ها وکاهش تخریب دراز مدت بسیار موثرند، اما این داروها باید درطی 3 ساعت از آغاز علایم به بیمار داده شود. کنترل و درمان سکته ی هموراژیک بسیار سختتر است. درمان معمولاً با کنترل فشارخون بالا، کنترل خونریزی وتورم مغز آغاز می شود.
اینکه تخریب دراز مدت یک سکته به چه میزان می تواند باشد به شدت سکته و سرعت درمان آن بستگی دارد.نوع تخریب به محل وقوع سکته در مغز بستگی دارد.مشکلات شایع بعد از سکته شامل فلج شدن دست ها و پاها، مشکل در راه رفتن ،مشکلات بینایی ،مشکلات بلعی ومشکل در تکلم یا درک محاوره ی دیگران است. این مشکلات می توانند دائمی باشند اما بسیاری افراد می توانند اکثر تواناییهای خود را مجدداٌ بدست آورند.
توانبخشی محور اصلی فرآیند بهبود از سکته ی مغزی است و به بیمار کمک می کند تا مجدداٌ توانایی های از دست رفته ی خود را باز یابد و بیاموزد که چگونه تخریب های غیر قابل بازگشت را با فرآیند ها و توانایی های دیگر جبران کند.هدف توانبخشی کمک به استقلال هرچه بیشتر بیمار از اطرافیان و پرستاران است.برای افرادی که در صحبت کردن و مکالمه با دیگران دچار اختلال شده اند گفتار درمانی بسیار ضروری است. گفتار درمانگر می تواند علاوه بر تصحیح صحبت کردن، به بیمار دربلع کمک شود.
ضعف ماهیچه ای وهمچنین مشکل تعادل بعد از سکته بسیار رایج است.این مسئله در راه رفتن و سایر فعالیت های روزانه ی فرد اختلال ایجاد می کند. درمان فیزیکی روش موثری برای بازگرداندن مجدد قدرت، حفظ تعادل و هماهنگی عضلات بیمار است. برای تنظیم مهارت های حرکتی نظیر استفاده از چنگال یا چاقو، بدست گرفتن قلم برای نگارش و بستن دکمه های پیراهن، کار درمانی نیز بسیار موثراست.
بقأ یافتگان از سکته و اطرافیان آنها غالباٌ احساسات شدیدی نظیر ترس ،عصبانیت ،نگرانی و اندوه را تجربه کرده اند. یک روانشناس یا مشاور سلامت ذهنی می تواند استراتژیهایی برای تطابق با این احساسات به بیمار و نزدیکان او ارائه دهد. درمانگر همچنین می تواند به بررسی علایم افسردگی و درمان آن که غالباٌ در افراد بقأ یافته از سکته دیده می شود، بپردازد.
افرادی که قبلاٌ یک بار سکته را تجربه کرده اند یا دچار TIA شده اند با انجام اقدامات زیر می توانند از وقوع مجدد آن جلوگیری کنند:
•ترک سیگار
•محدود نمودن مصرف الکل و نمک
•رعایت یک رژیم غذایی سالم که حاوی مقادیر بیشتری سبزیجات ،ماهی وغلات کامل باشد.
پزشکان برای کاهش خطر افراد درمعرض خطر، غالباً داروهایی تجویزمی کنند. داروهای ضد پلاکت از جمله آسپیرین که از چسبیدن پلاکت ها درخون و تشکیل لخته جلوگیری می کند. داروهای ضد تشکیل لخته مانند وارفاین که برای برخی از بیماران برای کاهش خطر سکته تجویز می شود و نهایتاً اگر فشارخون شما بالا است از دکتر خود بخواهید داروهای پایین آورنده ی فشار خون را برای شما تجویز نماید.
در برخی موارد سکته سبب باریک شدن سرخرگ کاروتید (عروق خونی که از هر دو طرف گردن عبور کرده و خون را به مغز منتقل می کنند ) می گردد. افرادی که دچار سکته ی خفیف یا TIA شده اند چنانچه به چنین اختلالی مبتلا شده باشند، تحت جراحی carotid endarterectomy قرار می گیرند. دراین جراحی پلاکهای موجود در لایه ی داخلی سرخرگهای کاروتید از محل خارج می شود تا از وقوع مجدد سکته جلوگیری شود.
پزشکان می توانند از روشهای غیر جراحی برای بازکردن سرخرگ کاروتید استفاده کنند. در این روش که آنژیوپلاستی نام دارد یک کاتتر به درون سرخرگ فرستاده می شود واز طریق فرستادن یک بالون کوچک قابل تورم به آن ناحیه که پلاک موجب نازک شدن آن شده است آن ناحیه را گشاد می کنند . یک لوله ی فلزی که Stent یا فنر نام دارد را به آن منطقه وارد کرده و در آن محل قرار می دهند تا سرخرگ را باز نگاه دارد.
بیش از نیمی از افراد بعد از سکته توانایی خود را برای مراقبت از خود بدست می آورند. افرادی که از داروهای ضد لخته استفاده می کنند ممکن است بسیار سریع مراحل ریکاوری را طی کنند و افرادی که دچار ناتوانایی هایی شده اند غالباً یاد می گیرند که با درمانهای اعمال شده چگونه مستقل از دیگران به زندگی ادامه دهند. در حالیکه خطر سکته ی بعدی در ابتدا بعد از سکته اول زیاد است اما به مرور زمان از میزان این خطر کاسته می شود.
منبع: www.webmd.com